Ból fantomowy jest bólem neuropatycznym występującym po amputacji i jest bardzo trudny do leczenia. Zwykle pojawia się po utracie czy też amputacji kończyny. Około 50-80 procent pacjentów odczuwa ból w obszarze nieistniejącej już części ciała. Polega on na tym, że mózg wysyła sygnały bólowe, które docierają do części ciała, której już nie ma, a dana osoba odczuwa kłujący lub palący ból.
Często ból jest również wywoływany w amputowanej części ciała, chociaż dotyka innej części ciała. Możliwe jest również, że człon fantomowy wydaje się być skrócony w percepcji lub jest postrzegany w nietypowej pozycji. Należy rozróżnić między bólem fantomowym a bólem kikutowym. Chociaż oba rodzaje bólu często występują razem, mają różne przyczyny. Presja cierpienia osób dotkniętych tą chorobą jest duża, ponieważ konwencjonalne środki przeciwbólowe często nie przynoszą wystarczającej ulgi lub mają zbyt silne skutki uboczne.
Poza leczeniem czysto objawowym nie da się skutecznie zwalczyć przyczyny odczuwanego bólu, ponieważ dokładny proces neuronalny leżący u podstaw tej dolegliwości nie jest wystarczająco zrozumiany. W ostatnich latach konopie indyjskie zdecydowanie zyskały na popularności w leczeniu bólu, ponieważ mogą być bardzo skuteczną alternatywą dla konwencjonalnych środków przeciwbólowych i jednocześnie wykazują mało skutków ubocznych. Ze względu na to, że konopie indyjskie są głównie skuteczne w łagodzeniu bólu neuropatycznego, można przypuszczać, że ze względu na silne podobieństwo mogą one także być skuteczne w przypadku bólu fantomowego.
Przyczyny i Objawy Bólu Fantomowego
Ból kikutowy występuje zwykle w kikutach części ciała, która została amputowana. Z kolei ból fantomowy jest odczuwalny poza ciałem lub w części ciała , która została amputowana. Oba rodzaje bólu są również nazywane bólem amputacyjnym.
Uważa się, że przyczynę bólu fantomowego można znaleźć w mózgu. W korze czuciowo-ruchowej następuje reorganizacja, w której przetwarzane są bodźce bólowe i dotykowe. Innym czynnikiem wpływającym na natężenie bólu przed amputacją jest również siła bólu, ponieważ silny ból jest przechowywany w pamięci bólu. Jeśli dojdzie do zmian w mózgu, ten ból może powrócić. Własne mechanizmy przeciwbólowe nie są już aktywne, jednak dawny ból jest nadal odczuwany.
Najczęściej ból kończyny fantomowej lub kikuta pojawia się wkrótce po amputacji. Ból ten jest opisywany jako strzelanie, kłucie, wiercenie lub pieczenie. Często zgłaszano również, że ból po amputacji jest silniejszy w nocy niż w ciągu dnia. Różne czynniki, takie jak ciepło/zimno, stres lub lęk mogą wpływać na stan bólu.
W leczeniu przewlekłego bólu bardzo ważna jest odpowiednia proteza. Ból neuropatyczny (ból nerwów) można również leczyć lekami przeciwbólowymi. Często leczenie przeciwbólowe w połączeniu z innymi terapiami (np. fizykoterapią) prowadzi do złagodzenia bólu. Stosowana jest również terapia lustrzana – specjalna forma leczenia bólu fantomowego po amputacji. W tej terapii lustrzanej lusterka odzwierciedlają istniejące kończyny, co oznacza, że amputowane kończyny są ponownie obecne dla chorego lub jego mózgu.
Efektywność Marihuany w Leczeniu Bólu Fantomowego
Ze względu na bardzo ograniczone możliwości leczenia bólu fantomowego, już w 1974 roku w Stanach Zjednoczonych przeprowadzono badanie ankietowe mające na celu zbadanie skuteczności marihuany w jego leczeniu. Ponieważ było to w czasach, gdy konopie były jeszcze bardziej napiętnowane niż obecnie, nie jest to badanie kliniczne, a jedynie badanie, w którym konsumenci byli pytani o wpływ konopi na ból fantomowy.
Mimo to wynik był nie do końca zadowalający, gdyż spośród dziewięciu respondentów jedynie 4 stwierdziło, że zażywanie konopi indyjskich znacznie pomogło im złagodzić ból fantomowy. Kolejni dwaj stwierdzili, że marihuana w dużej mierze odwraca ich uwagę od subiektywnego odczuwania bólu. Zaskakujące było to, że u jednego pacjenta wystąpiło subiektywne nasilenie bólu. Mechanizm i przyczyna leżące u podstaw tego zjawiska nie zostały ustalone. Efekt ten może być związany z faktem, że odurzająca dawka marihuany może na ogół nasilać i zniekształcać percepcję.
Marihuana jako lek jest najczęściej stosowana do łagodzenia różnych rodzajów bólu, takich jak przewlekły ból lub ból neuropatyczny. Na przykład, kanadyjskie badanie z 2011 roku wykazało, że ziołowe środki przeciwbólowe zawierające THC i CBD wykazują wyraźne działanie przeciwbólowe u pacjentów z przewlekłym bólem w porównaniu z placebo.
Szczególnie w dziedzinie bólu przewlekłego i neuropatycznego działanie konopi indyjskich jest bardzo dobrze zbadane. W szczególności kannabinoidy Delta-9-tetrahydrokannabiniol (THC) i kannabidiol (CBD) zawarte w roślinie konopi mogą pomóc w łagodzeniu bólu, więc terapia kannabinoidowa może być dobrym dodatkiem do zwykłej terapii przeciwbólowej, a nawet ją zastąpić.
Badania Faza II
Znacznie większe badanie przeprowadzane na Uniwersytecie w Manitobie obecnie bada skuteczność Nabilonu na 50 ochotnikach cierpiących na bóle fantomowe. Nabilon jest syntetyczną pochodną THC, która została po raz pierwszy zsyntetyzowana w Stanach Zjednoczonych w 1975 roku i opatentowana jako lek przeciwwymiotny. Chociaż badanie pochodzi z 2011 roku jego wyniki nie zostały jeszcze opublikowane. Istnieje również wiele opublikowanych badań, które potwierdzają skuteczność konopi indyjskich w leczeniu bólu neuropatycznego.
Fakt, że THC skutecznie łagodzi ból neuropatyczny, jest obecnie uważany za gwarantowany i w rzeczywistości nie może być obalony nawet przez prohibicjonistów. Ból fantomowy jest specyficzną postacią bólu neuropatycznego, co sugeruje potencjalną skuteczność THC. Badania kliniczne na medycznej marihuanie w Stanach Zjednoczonych, nawet w dzisiejszych czasach, jest ciężej przeprowadzić niż w Kanadzie, ponieważ marihuana w wielu stanach nie jest jeszcze legalna.
Wiele Pozytywnych Raportów Pacjentów
Amputee coalition w Washington D.C zajmuje się, między innymi, problemem bóli fantomowych i regularnie publikuje raporty o pacjentach, którym marihuana pomogła w złagodzeniu ich dolegliwości. Na szczególną uwagę zasługuje przypadek mężczyzny, który w wieku 29 lat miał wypadek samochodowy, w którym stracił lewą nogę. Nawet 12 lat po wypadku nadal cierpiał na bóle fantomowe i był zdolny do pracy tylko z pomocą środków przeciwbólowych opartych na opioidach. Ból był tak silny, że potrzebował fentanylu. Z biegiem lat opiaty powodowały coraz poważniejsze skutki uboczne, takie jak przewlekłe zaparcia i nudności. Ponadto rozwinęło się u niego ciężkie uzależnienie i konieczne było stałe zwiększanie dawki.
Wkrótce po tym, jak w Waszyngtonie zalegalizowano medyczną marihuanę, mężczyzna wziął udział w programie. Medyczna marihuana zmniejszyła dawkę potrzebnych opiatów o 70%, co znacznie poprawiło jego ogólny stan zdrowia i jakość życia, nie tylko łagodząc ból. Podobnie zdumiewający jest przypadek mężczyzny z Minnesoty, który również stracił nogę w wypadku i cierpiał na bóle fantomowe i tak samo uzależnił się od opiatów. Po tym, jak zaczął zażywać medyczną marihuanę, był w stanie całkowicie zaprzestać zażywania opiatów.