Stosunkowo nieznaną grupą receptorów w organizmie człowieka są receptory PPAR. Skrót PPAR oznacza receptory aktywowane przez proliferatory peroksysomów. Peroksysom jest aparatem detoksykującym komórki. Proliferator jest składnikiem komórkowym, który kontroluje pewną ekspresję genów.
Oznacza to, że funkcja genu w kontrolowaniu pewnych procesów biologicznych molekularnych jest regulowana. Z tego opisu można już podejrzewać możliwe znaczenie tego receptora dla medycyny. Zrozumienie dokładnego przebiegu procesów metabolicznych kontrolowanych przez te receptory może prowadzić do opracowania nowatorskich metod leczenia. Do tej pory znane są trzy podgatunki z grupy receptorów PPAR. Obecnie znane są receptory alfa, beta i gamma PPAR.
Wszystkie te receptory znajdują się w jądrze komórkowym. Badania wykazały, że receptory PPAR muszą być ściśle zaliczane do układu endokannabinoidowego, ponieważ do nich dokuje kilka endogennych kannabinoidów i kontroluje ważne procesy. Również roślinne kannabinoidy mogą działać na te receptory. Neuroprotekcyjne działanie CBD jest wyzwalane między innymi przez wpływ na te receptory.
Liczne Podstawowe Funkcje
Jak wspomniano wcześniej, receptory PPAR regulują przede wszystkim ekspresję genów. Oznacza to, że zależnie od tego, jak silnie dany receptor jest aktywowany lub hamowany, efekt biologiczny molekularny związany z danym genem jest taki sam. Łatwo sobie wyobrazić znaczenie tych receptorów jako regulatorów, za pomocą których można kontrolować działanie określonych genów.
Ma to dalekosiężny wpływ na wiele funkcji organizmu i przy odpowiednim zrozumieniu tych procesów może być stosowane w medycynie. Receptory PPAR- alfa występują głównie w komórkach układu pokarmowego. Kontrolują metabolizm tłuszczów i w ten sposób wpływają na poziom lipidów we krwi. Ponadto te receptory wpływają na kilka procesów zapalnych.
Receptor PPAR-beta znajduje się w prawie wszystkich typach komórek w organizmie i jest odpowiedzialny za podział i wzrost komórek. Również za pośrednictwem tego receptora regulowane są różne procesy metabolizmu tłuszczów. Gamma PPAR pełni ważne funkcje w kontrolowaniu metabolizmu cukrów, a także w działaniu insuliny. Również niektóre procesy zapalne, takie jak rozwój miażdżycy, są regulowane przez ten receptor.
Kluczowa Rola Endokannabinoidów
Działanie agonistyczne lub antagonistyczne na receptory PPAR może być wywołane przez różne substancje występujące w organizmie. Istotną rolę w tym kontekście odgrywają między innymi kannabinoidy występujące w organizmie. Zarówno same endokannabinoidy, jak i ich prekursory chemiczne mogą dokować do tych receptorów. Chociaż receptory PPAR zostały odkryte już w 1990 roku, dopiero w ostatnich latach zaczęto coraz lepiej rozumieć związek między tą grupą receptorów a kannabinoidami występującymi w organizmie.
Jedna z najważniejszych prac badawczych w tej dziedzinie pochodzi z brytyjskiego uniwersytetu z 2016 roku. Ta praca badawcza podsumowuje kilka badań, w których badano wpływ kannabinoidów występujących w organizmie na tę grupę receptorów, zarówno poprzez obserwacje na myszach, jak i eksperymenty na hodowlach komórek ludzkich. Wyniki badań wykazały, że endokannabinoidy anandamid, 2-AG i wirodamina wykazują działanie agonistyczne na receptor alfa PPAR.
Również oleoiloetanoloamid, prekursor do produkcji endogennych kannabinoidów, wykazał działanie agonistyczne na receptor alfa PPAR. Oleamid, który jest również prekursorem kannabinoidów występujących w organizmie, wykazał w badaniach działanie agonistyczne na receptor beta PPAR. Zarówno endokannabinoid N- arachidonoilo-dopamina, jak i oleamid wykazywały działanie agonistyczne wobec receptora PPAR-gamma. To znacznie poszerza podstawową wiedzę na temat układu endokannabinoidowego. Obecny stan badań sugeruje, że działanie przeciwzapalne i przeciwcukrzycowe niektórych kannabinoidów jest głównie pośredniczone przez receptory PPAR.
Wpływ Kannabinoidów Roślinnych Na Receptory PPAR
Nauka zakłada, że część wpływu CBD jest również związana z jego wpływem na receptory PPAR. W szczególności istnieje związek między neuroprotekcyjnym działaniem CBD a jego wpływem na receptor PPAR-gamma. W ostatnich latach badania, między innymi, nad chorobą Alzheimera wykazały zwiększone zainteresowanie CBD. Ze względu na swoje właściwości neuroprotekcyjne i przeciwzapalne, CBD jest uważany za potencjalnego kandydata do spowolnienia przebiegu choroby Alzheimera.
Obserwacje na szczurach wykazały, że część neuroprotekcyjnego działania CBD jest wyzwalana przez jego działanie na receptor PPAR-gamma. Gdy CBD dokuje do receptora PPAR gamma w sposób agonistyczny, niektóre cytokiny prozapalne związane z procesami neurodegeneracyjnymi są blokowane.
W doświadczeniach za pomocą odpowiednich przeciwpróbek wykazano, że to właśnie działanie CBD może zostać odwrócone poprzez antagonistyczne działanie na receptor PPAR-gamma. Wydaje się również, że przeciwcukrzycowe działanie kannabimowonu, dość rzadkiego kannabinoidu z konopi, jest silnie związane z receptorami PPAR.
Badania na hodowlach komórkowych wykazały, że kannabimowon, poprzez działanie agonistyczne na receptor PPAR-gamma, zmniejsza oporność na insulinę, która jest jednym z głównych objawów cukrzycy. Ponadto działanie kannabimowonu na ten receptor hamuje procesy metabolizmu tłuszczów, które są współodpowiedzialne za rozwój cukrzycy. Kannabinoidy z innych roślin również działają na tę grupę receptorów. Przede wszystkim należy tu wymienić kannabinoidy z grupy amorfrutyn.
Badanie przeprowadzone w 2023 roku we Włoszech wykazało, że kilka kannabinoidów amorfruktynowych z lukrecji Glycyrrhiza foetida wykazuje działanie agonistyczne na receptory PPAR alfa i PPAR gamma. Kannabinoidy z grupy amorfrutyn wykazują silne właściwości przeciwzapalne. Naukowcy przewidują, że w przyszłości ta grupa kannabinoidów może być stosowana głównie w chorobach zapalnych jelit.